(1:29:30)
kini nak ayah bilang ayah papakan siapo nan haram dikawini sapanjang hukum
syariah islam ataupun nan tacacek jo tacalo manuruik adat minangkabau. Ado 13
perempuan nan tidak puliah dinikahi, yaitu 1. Ibu nan mangandauang malaiakan,
tamasuak ibu dari ibu dan ibu dari ayah atau nenek kanduang 2.anak kanduang
tamasuak cucu dan keturunan kabawah 3. Dunsanak kanduang bia saibu balain ibu
atau sa ayah balain ibu 4. Dunsanak padusi dari ayah 5. Dunsanak padusi dari
ibu 6.anak padusi dari dunsanak laki-laki atau anak pisang 7. Anak padusi dari
dunsanak padusi yaitu kamanakan 8. Ibu nan manyusui barikuik barikuik ibu dari
ibu baliau 9. Dunsanak padusi sasusuan sarato anak cucunyo kabawah 10. Ibu dari
ibu istri atau mintuo salamonyo ndak buliah 11. Istri dari anak atau minantu
walaupun lah bacarai 12. Anak tiri walaupun ibunyo lah maningga 13.dunsanak
padusi dari istri kecuali indak dipasumbayankan. Itulah urang-urang nan inak
buliah dikawinini, di zaman rasul dan sahabat diahramkan juo mengawini jando
rasul pun terlarang mengawini perempuan dalam idah.
Adapun
bagi urang minangkabau nan adat basandi syarak, syarak basandi kitabullah.
Selain urang nan 13, ado pulo urang salapan nan bapantang dipaiknyo yaitu,
1.urang badunsanak ibu 2.badunsanak ayah 3.jando dunsanak kecuali kalau
dunsanak lah maningga 4. Jando mamak bia bacarai iduik atau bacarai mati indak
buliah 5 jando pengulu dalam suku 6. Sahabat karib ibu 7. Jirang sabalah
manyubalah tu lah dianggap rang badunsanak 8. Urang sapasukuan. Namun didalam
larangan pantngan indaklah samo tiok nagari ado nan labiah dari 8 ado nan
buliah sapasukuan asakan pangulu lah balain ado tuh adopulo perjanjian duo suku
ndak dak buliah ambiak ma ambiak atau lain sebagainyo manuruik peraturan suatu
nagari. Nanti di suatu maso tibo di janji nan bakarang tibo dibadan nan tuo,
singang barawa nan baturi kato matan nan tapati waang duduak di majelis baradok
an jo tuan kali urang nan banyak disitu hadir ibu bapak mamak jo bako handai
tolan karib kerabat langkok sagalo nan patuik urang kaduo balah pihak. Salasai
katubah dibacokan mairiang istiqfar jo sahadat mako dalam bajawek salam ganggam
baganggam samo arek, waangpun mangucapkan kabul manjawek ijab calon mintuo,
ikolah bunyi lafazhnyo: “Aku terima nikahnya dengan mas kawin yang tersebut
tunai” sakalimat dak buliah putuih, saangok tak buliah carai, itulah ikarah
jani sakti, itulah penaubatan rajorajo, itulah pelantikan caro pejabat, SK
turun tugas dimulai status awak kini suami komandan di rumah tanggo.
Sasudahh
diijab kabul penyarahan tugas jabatan dari mintuo ka minnantu, lalu dibaco
sumpah jabatan nan banamo taklik nikah, kandungan isi didalamnyo, yaitu mambari
hak kapado istri maminta pasah talak 1 kalau basuo pelanggaran. Apo nan
dilangga yaitu anam bulan tak pulang pulang kaba indak barito indak nafkah laia
tak dibari, nafkah batin tak diagiah, ataupun menyakiti main tangan sumpah
sarapah. Kok baia pti saribu urang iat itu namonyo, mako jatuahlah carai
sandirinyo, mako lah lakek itam di nan putiah bateken ditando tangan, barulah doa dibacokan maamin urang nan hadir,
maikuik sagalo malaikat, Allah mandanga dari Arash. Saibarat malapeh kabalaia,
kami nan hadir balirik di dermaga mamandang kalian naiak sampan nan surang lah
tagak nan surang lah duduak di kamudi sambia badayuang ka subarang, tangan
malambai doa mambubuang sampai lah kalian ka pantai bahagia mandapek ampunan
ridha allah razaki malimpah ruah anak nan saleh san soleha amin ya Allah ya
amin.
Kok
tajadi suak nak, nan paralu ayah ingekkan musti nampakkan parubahan, dalam laku
jo parangai, gaya jo sikap pembawaan, kapatang awak remaja, kini lah jadi urang
dewasa, gala pusako lah dipakai, untuak itu kok mangecek maliek liek, bagarah
maagak-agak, bacaruik sakali jangan. Nampakkan wibawa ka nanketek, samo gadang
baso basi, nan tuo mulia basitinak. Kalau kecek rang sinan, tapi kok ota
samakin dareh ruok baburu balabiahan, namua bagaluik di nan ramih, alun patuik
manyandang galah lai tu, asa manampak anak gadih nan kamek nan kuniang kuah,
mato baalang manyemba, lidah taulo-ulok tangannyo mangap-ngapa tandonyo nikah
ndak barakai. Ibaraik urang baliak dari makah alun mandapek haji mabrur, kok
pegawai/karyawan kurang loyal rnadah komitmen merusak korp persatuan. Ingeklah
wak ko suami urang, masyarakat umum jo lingkungan lah mambawo duduak samo randah,
tagak samo tinggi, samartabat sapergaulan. Kanalah awak ko minantu urang,
kapamenan kadibanggakan, ka caliak-caliak dari jauah. Sadarilah awak ko sumando
urang, awak ko ba pabisan, awak ko basangkuik-pauik, tenggang rang banyak ka
gauik gapai tagak dek miang badan awak. Kok iyo awak calon pemimpin, ka jadi
kapalo rumah tanggo, pahami bana nan ka dipimpin corak tabiat jo parangai,
watak karakter urang namokan.
(1:36:00)Talabiah
dulu ketahuilah tentang riwayat kejadian asa samulonyo, bahwa takalo maso saisuak,
sangkek adam sorang diri mauni eden surga firdas, sadang lamak-lamak lalo,
tuhan patahkan tulang rusuaknyo bagian
kida paliang bawah, mako terjadilah Hawa. Baitu al-quran manarangkan, sacaro
filosofi kejiwaan sifat padusi indak jauah padusi indak jauah barubah jo sifat
asa kejadian. Tulang rusuak panjang sajangka labiah, lawehnyo sajaruh kurang, bangunnyo
bungkuak salayang. Diluruihkan raso tak mungkin, dibengkokkan bapantang patah,
lunak-lunak kareh malantiang sarupo busur anak panah. Itulah isarat klisenyo
bawaan watak parampuan, inyo kareh tapi maliauak bak per wajah basusun, inyo
pendek tapi lantiangnyo jauah malayang, inyo egois, manjo , sengeng, paraso
hati, ingin dilindungi, mako ko lai dipakai sifat sabah, malakok jo kasiah
sayang, pahami kiek manjinaki, mako dibaliak nan lamah lambuik, tasimpan daya
kekuatan labiah bak bom jo mariam tiang di awak manembakkan. Nak kasah sakali
jangan, mamaso jo kekerasan, main tangan balapuak lapak, main kato manyumpah
nyumpah, dimuko bak cando takuik, iatinyo mambarontak, tubuahnyo dapek
dipasuang, batin indak dapek ditundukkan.
Empat Larangan
(1:37:30)Untuak
mambuka palang hati, nak masuak karuang jiwa, ado petuah ka dipakai, yaitu
ampek tagahan jo larangan, ampek pulo suruhan.
Adopun ampek nan terlarang, nan partamo usah panyabuik padusi lain,
pambandiang bandiang jo nan dulu, pacar lamo cewek saisuak, kawan samaso
bujang-bujang, nostalgia sangkek sikolah, kunci areklah dalam-dalam, simpan
digauang lubuak ati,bak bunyi si pantun, “Koto kaciak jo balai belo tigo jo kampuang
paninjauan, usah tabatiak tabarito bialah luluah dikaringgaman”. Paliang sakik
dek rang padusi kalau biliaknyo digaduah gaduah punyo sarikek jo nan lai,
walaupun bayangan samo sajo. Nan kaduo, usah pamuji bataruih tarang atau
pancacek bakataran, kalau istri disanjuang dipuji bamuko-muko, alamaik katinggi
kabubunyo, isuak kok lupo jo daratan, tibo sombong ongeh takabua. Sabaliaknyo
nyampang ko basuao dak katuju nan laia ko nan batin usah dicacek tembak lapeh
tarumuak bana randah diri bak ayam kalah disabuang, tapi ko manyanjuang
salayang sajo, jan bakasan sambuang umparan, kok mancacek maagak agak, lapeh
beliau sambia galak. Nan katigo, usah paleceh dimuko urang ramih kononlah dakek
jo pabisan, misal jo umpamo, dikatokan paja ko tinggi rasaki ko mah, sajak
baaua rugi taruih, galeh susuik jua balih kandua, raso tabalih kabau punco,
indak buliah tu nak. Kalau lah awak marandahkan urang lalu sato malanyau,
jatuah merek, kabua raginyi, sadangkan masih kadipakai, kinan panji kecek
urang. Nan kaampek, usah ringan tangan, iko nan paliang ayah banci, sajak
sahari dalam rahim, taruih manganduang malahiakan, induaknyo taseso siang
malam, bapaknyo marasai cari makan, kini lah gadang gadih rancak diagiahanyo
elok-elok, tibo diawak dilampangi, biadap. Ang tau nyo tu banyak nan punyo,
salain dari mandeh jo bapak, inyo tu punyo kamu, punyo negara, inyo tu punyo
tuhan allah, lamak lamak sajo manangani, taroklah dosonyo ndak taampunkan,
ulahnyo malampau bateh, ndak mungkin ka batua, sarahkan baliak ka bapaknyo,
pulanhkan mandat ka nan punyo, tapi usah disakikan urang, ujan
dilampang-lampang anak urang, sabab istri bukanlah hewan nan tahan pukua, tapi
manusia nan tahan kieh, ingek tu de ang.
Ampek Suruhan
(1:40:00)
kemudian nan lain pado itu, adopun ampek nan disuruah. Nanpartamo, turun tangan kalau inyo sasak, antaro suami disatu
pihak dengan istri dipihak lain, lah batantu bidang karajo, lah nyato tugas surang surang. Suami mancari
nafkah, nan jauah ka dihampiakan, nan tidak kadiaokan, batenggak usaho jo
kalakah. Nan istri maurus rumah, mamasakan barang nan matah, manyusun, maatok,
maatur, mambagi, maagak, maagiahkan, mako tagaklah dikakok masiang masiang,
usah sarupo gotong royong. Jan lamak kamari kacah, nan papa mancebok paja, nan
mama mangapiang kayu, sumbang jo jangga
dipandangi, akan tetapi nyampag istri kurang sehat, lamah lamah baru basalin,
atau karajo talampau sibuk, bangkalainyo duo jo tigo, cucian sadang batumpuak,
nasilah patuik dikadangi, samba anguih, tareka iduik, paja nan ketek
digendongan, uninyo gilo maranyah, nan tuo mintak jajan, dan apaknyo nonton
tipi, itu namonyo bapak mada. Disaat sananatang tu nak, kito harus turun
tangan, tanggulangi apo nan mungkin,
paliang kurang manyapu-nyapu, mancuci piriang biaso sajo, patuik sajo apolai
manggosok jo manareka, prihatinlah jo bini awak, payah jadi rang padusi tu, a
iko ciek lai, alah manjadi kodrat alam nak, kok istri mulai manggaduang,
banyaklah tingkah jo parangai, barubah sifat bakatiko, parangai babuek buek,
kadang katonyo awak busuak, manajajok satangah mati, ado kalo sayang satangah
mati, ndak buliah kalua rumah, kandaknyo ndak masuak aka, tangah malam minta es
kri, taragak jo ampiang dadiah, kamakah dicari di jakarta, alang musim minta
durian, susu kudo tolong carikan, minyak bensin bajilek-jilek, pendeknyo bamacam-macamlah
parangainyo, nyampang basuo nan mode itu, saba ajo nak, itu ujian calon ayah
ut, bak palonco dek mahasiswa, pamutuih silek dek pandeka. Makonyo ayah ingek
kan, usah batangka ba siarak, konon baganyia jo bacarai dek ulah urusan tetek
bengek, “patah kamuniang junjuang siriah,
jelo bajelo kahalaman, sapatah kaji basalisiah, usah suruah ditinggakan”.
(1:42:15)Nankatigo, aja bagaul jo pabisan, suruah
inyo bamasyarakat. Jarang bana urang nan mampu marukunkan istri jo madehnyo, itu
awalnyo timbuak bakacika, nanai dtapian, katonyo, antaro induak jo bini, uang
di batin basumbayan, sababnyo mereka nan baduo raso samiliak samo punyo,
barabuik kasiah diri awak, hak ibu raso kalenggang dek tibo padusi lain,
padohal inyo nan manggadangkan, istri pun raso mamaliak i, sacaro hukum jo
syarak, sapanajang syarak jo undang, suami miliak istri, ndak siapo nan ka
mamisah, kaduonyo batuah, kini satu daerah duo tuan, surang kasiah nan ciek
sayang, ibu ingin maatur anak, istri manden mangapalo, baenjo-enjo kaduonyo, didaulukan kecek rang gaek, batabua tabua
laki bini, diacuah bini paja, duarako ka
urang gaek, dak ciek jo nan kaelok, mako ayah ingek kan, panda-pandai jada
kubalo, usah tagang salampih, paarek silaturahim, diaja makan sadaun, tapi usah
sakandangkan, maknanyo, adil-adil tagak ditangah, jan oleng bapandirian,
pakaikan sifat bijaksana, adokan pendenkatan psikologis, rantangkan jembatan
batinia, hanyo usah talalu kareh, konon iduik sarumah, arek arek lungga mako
inyo elok. Caro baipa jo pabisan, biasokan jalang manjalang, tanamkan raso
ukuwah, sahinggo ilang kecemburuan, terjalin keserasian dalam keluarga besar,
nak inyo batukuak kapandaian, nak batambah pengalamannyo, istri diaja
bamasyrakat, apoka itu Dharmawanita, di PKK, diperkumpulan, di pengajian,
majlis taklim, atau do kegiatan olah
raga, di arisan, atau kegiatan bajulo-julo, tantu sajo dimonitor dari jauah,
agar jan kumat panyakik induak induak.
(1:44:18)
Apo sajo panyakik induak-induak, partamo bajuak batandiang lagak, nan kaduo
bagunjiang mancukia urang, dek asyik ota ka ota, lupo tugas jdirumah tanggo,
tapaso makan ka alpau, disinan mulai basisangeh. Nankaampek, bakato baiyo, bajalan bamolah, pakaikan sifat
masuyawarah, walaupun awak pamimpin kecek awak, pucuak bulek dirumah tanggo, bisa maitam mamutiahkan,
tapi ndak buliah bakato surang, manden bahati ciek, mamakan usah maabihkan,
manabang indak buliah marabahkan, diktator awak tu namonyo, sadangkan adat
bawasiat, nak tuah kato sapakai, cilako kaji basilang, syarak pun ado
manyuruah, surabainahum,
bermusyawarahlah diantaro kalian, itu namonyo demokrai bahaso negara, baiyo iyo
bahawo awak, disinan rahmat katurunyo, apopun langkah kaditampuah, rencana
proyek gadang soal rumah, soal usaho, atau urusan ketek ketek, mamiliah warna
kain saruang misalnyo, sadonyo musti jo mufakaik jo musyawarah, nyampang
putusan lah diambiak dek awak lah nan tau masalahnyo, atau dek sifatnyo darurat
musti diambiak kesimpulan, musyawahpun paralu, meski hanyo formalits, setidak
tidaknyo mamabri tau, bahkan kok anak kalau lah gadang, wajib diajak
bamufakaik, usah dibaok lalu sajo, isanyaallah. Kok nan ampek tagah lai
tahindar, ampek suruah lai tapakai, lidah masin kato badanga, wibawa tumbuah di
keluarga, suami teladan kecek urang.
Penutup
(1:46:05)Baitulah nak, dek ari laruik juo,
ayah tak lamo ka mangecek, lah hampia tibo dijangkoan. Jam abih katiko sampai,
rundiang usai bicaro tamaik, surah barantinyo lai, tapi sabalun bakasudahan,
terakhir ayah ingekkan, adopun laki-laki ditanah minang, mamaikaua banyak
tangguang jawab, disampaing istri jo anak-anak, ado dunsanak jo kamanakan,
sarato kaum bafamili, taruih bakampaung bahalaman, basuo dalam pantun patatah,
”Kaluak paku asam balimbiang, timpuruang
lenggang-lenggangkan dibawo nak urang daroaso, anak dipaku kamakan dibimbiang,
urang dipatenggangkan, tengang nagari jan binaso”, artinyo samantaro
mauruih rumatanggo, nan mutlak wajib paralu, kito dituntuik sacaro moral mambela
dunsanak kamanakan, bahkan sacaro materil kalau keadaan mangendaki, masy pun
disambiakan, caro balabua batapian, caro bakampuang banagari, urusan sosial jo
lingkungan, usah awak nak iduik surang, usah, asa lai beres anak bini, urusan
urang masak bodoh, dunsanak marando tak dirusu, urang gaek talantar indak
paduli, alek urang indak dituruik kematian pantang manjanguak, gotong royong
sakali haram jan nak, usah, ayah tak suko tentang itu, singkek langkah sampik
bakisah, kucuiklah bumi alam nan ko, tibo giliran ang susuah, langau ijau ndak
ka malongo, pti indak ka balaku lai.
Satantang
diri badan ayah, usah dihirau dikayakan, salagi bagarak tulang nan ko alun ka
makan rumpuik rageh, kalian ka indak dibabani, namua kok umua singkek, capek
paminto ayah pulang labiah dulu, amak ang ang jan dicayakan, itu pataruah dari
ayah. Kok waang ang nak atau juo nak,
30 tahun kami bagaua, banyklah tangih
dari galak, rintang jo bansaik ko juo, dek senjang kamari sauik, dunia urang
indak tabandang, balai manapi-napi katangah takuik jo galombang, jo tangan
bakayuah nak abih sampan ganti jo upiah nak sampai kalian di subarang. Walau baitu
pananguangan, sasiuik beliau tidak mangalua, sadaceh indak panyasalan, ayah pun
manenggang lahia batin, lalu tahariak lalu tajantiak sasek tangan, konon
hatinyo tasakiti, demi Allah alun pernah. Dek sabab pado itu, bela amak ang
sampai-sampai, uruih dijari nan sapuluah, haram rilah ayah tak rislah haram tak
izin nyampang kasiah di panti jompo inyo bagaluang, awas waang. Iko nan
pengabisan nak, tutuah abi, kalimat sudah, rundiang indakbarulang lai, dangalah
sabuah nan ko, yaitu ko tsabuik iduik ka mati, tabayang nasib di akhirat, cameh
tibo, gamangpun datang, anatah ka baa kabisuaknyo, salorong diri ayah, tapek
bak pantun-pantun urang, “Maninjau dilingkuang tampak nan dari puncak lawang,
didunia bansaik malilik, kamati amalan kurang, sapanjang kaji nan badanga,
hadist na sahih dari nabi, kok sampik
mungkin malapangi, barek kok lai maringankan, ado 3 nan kamanolongan nak,
manolah jonih nan 3? Partamo sadakah jariah, kaduo ilmu nan bermanfaat, katigo
doa anak nan saleh. Dek seso sapanjang hari, indak talakik basidakah, untuak
kalian sajo indak cukuik, konon manolong urang lain, tsabuik ilmu nan diajakan
itu nan sarik bana, sikolah tangguang mangapalang, mangaji indak sampai katam,
pangalam bakurang-kurang. Antah kok lai ka nantigo nak, doa kalian baharokkan,
kok buliah pintak jo pinto, sakadar sataguak aia, pangeipeh angek dikubua,
tanyo ko lai kapalapeh, kirimi doa sapateka, apolah lafaz doa nyo waang ka lah
tau juo, “robbi firli waliwali daia
warhamhuma kama robbayani sirigha”
artinyo, Ya Allah ya tuhanku,
ampunilah dosa-dosaku, ampunilah keuda orang tuakum dan sayangilah mereka
sebagaimana mereka menyayangiku sewaktu kecil. Tolong yo nak, tolong, ciek
tulah pintak ayah, nan lain kalian tidak barutang, nah sakian sajo, “Disiko
sayok patah, tabang maranti pailang rapek di kualo, pasan cukuik, wasiat
sampai, pitaruah sagitu sajo, tiang dek anak mengamalkan. Wassalamualaikum w.w.
Tidak ada komentar:
Posting Komentar